2025 YILININ KELİMESİ BELLİ OLDU

C

ambridge Sözlüğü, ‘parasosyal’i 2025 yılının kelimesi seçerek dijital çağın sessiz ama yaygın ilişki biçimlerinden birine dikkat çekti. Cambridge University Press & Assessment’ın açıklamasına göre kelime, yıl boyunca kayda değer bir arama artışı gösterdi ve kullanıcıların dijital dünyada hissettiği yeni tür yakınlıkları anlamlandırmak için başvurduğu temel kavramlardan biri hâline geldi.
Cambridge’in tanımına göre ‘parasosyal’, kişinin aslında hiç tanımadığı bir ünlüye, influencer’a, kurgusal karaktere ya da bir yapay zekâ aracına karşı geliştirdiği tek taraflı fakat samimi duygusal bağ anlamına geliyor. Bu ilişki biçiminde kişi, karşısındaki figürle gerçek bir iletişim içindeymiş gibi hissedebiliyor; oysa karşı tarafta somut bir etkileşim bulunmuyor. Bu kavram ilk kez 1950’lerde sosyologlar Donald Horton ve Richard Wohl tarafından, televizyon sunucularıyla izleyiciler arasında oluşan ‘hayalî yakınlıkları’ tanımlamak üzere ortaya atılmıştı. O dönem sınırlı bir medya ortamında ele alınan parasosyal ilişkiler, bugün sosyal medya platformları, podcast’ler, video içerikleri ve kişiselleştirilebilir dijital araçlar sayesinde çok daha geniş kitlelerin günlük deneyiminin bir parçası hâline geldi. Günümüzde influencer’ların hayatın içinden paylaştıkları samimi görüntüler, ünlülerin takipçilerine birebir hitap eden konuşma tarzları ve dijital iletişim araçlarının kullanıcılara kişisel bir diyalog hissi vermesi, bu tür tek taraflı bağların daha görünür ve yaygın olmasına yol açmış durumda

Psikoloji literatüründe ise parasosyal ilişkilerin hem destekleyici hem de riskli yönleri tartışılıyor. Uzmanlara göre ilham veren bir sanatçıya duyulan hayranlık, zor bir dönemde dinlenen bir podcast sunucusunun sesi ya da sevilen bir karakterin hikâyesinde bulunabilen teselli duygusal olarak güçlendirici olabiliyor. Ancak tek taraflı bir ilişkiyi karşılıklıymış gibi algılamak, kişinin beklentilerini, duygusal tepkilerini ve sosyal ilişkilerini etkileyebileceği için dikkatle ele alınması gereken bir konu olarak görülüyor. Özellikle genç kullanıcıların bu tür bağlar nedeniyle zaman zaman daha kırılgan hâle gelebildiği ifade ediliyor.
2025 kelime seçiminin bir diğer önemli boyutu ise yapay zekâ. Cambridge Sözlüğü’ne bu yıl çok sayıda yeni yapay zekâ terimi eklenmiş olması, dijital davranışların hızla değiştiğini gösteriyor. Sohbet botlarıyla kurulan uzun ve kişisel diyalogların yaygınlaşması, Euronews’ün ifadesiyle “yeni nesil tek taraflı ilişki” biçimlerini beraberinde getirirken, The Guardian bu eğilimin hem teknolojinin etki gücünü hem de insan psikolojisinin hassasiyetini ortaya koyduğunu belirtiyor.
Tüm bu değerlendirmeler bir araya geldiğinde, ‘parasosyal’ kelimesi yalnızca dilsel bir tercih olmanın ötesine geçiyor. Cambridge Sözlüğü’nün 2025 seçimi, dijital çağda ilişkilerin nasıl yeniden şekillendiğini anlamak için güçlü bir mercek sunuyor; bireylerin medya, yapay zekâ ve temsil figürleriyle kurduğu duygusal bağların giderek daha büyük bir toplumsal fenomen hâline geldiğini gösteriyor.